 |
| ลักษณะการสวดโอ้เอ้วิหารราย |
รูปแบบหรือท่วงทำนองในการสวด
การสวดโอ้เอ้วิหารรายเดิมทีจะมีท่วงทำนองอย่างไรไม่ปรากฏหลักฐานที่ชัดเจน แต่น่าจะมีเค้าโครงมาจากทำนองการเทศน์มหาชาติเนื่องจากการสวดโอ้เอ้วิหารรายสืบเนื่องมาจากการฝึกหัดเทศน์มหาชาติแล้วค่อยกลายทำนองมาเป็นทำนองเฉพาะโอ้เอ้วิหารรายในปัจจุบัน นันทา ขุนภักดี(เทปคาสเซ็ท. ม.ป.ป.) กล่าวว่า พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชาธิบายไว้ว่าการสวดโอ้เอ้วิหารรายเป็นการสวดในวิหารรายที่อยู่รอบพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในปัจจุบันก็ยังคงมี ๓ ทำนองไม่เปลี่ยนแปลง มีท่วงทำนองที่สืบทอดกันมา ดังนี้
๑. ทำนองยานี
ทำนองยานีหรือที่เรียกตามชนิดของคำประพันธ์ว่าสทำนองกาพย์ยานี เป็นทำนองที่เร็วว่องไวฟังดูแล้วสนุกสนานมีการออกเสียง / เอิง เอิง หึ เอ้ย เอิง เอิง เอย/ เอ่อ หึ เออ หึ เอ้ย/ เออ เอ๊ย/ชะเออ หึ เอิง เอิง เอย / แทรกระหว่างคำซึ่งทำนองจะจบลงในหนึ่งบาทเท่านั้น ครั้นเมื่อขึ้นบทใหม่ก็จะใช้ทำนองเดิมซ้ำอีก
ตัวอย่าง
สะธุสะจะขไหว้ พระศรีไตรสะระณา
พ่อแม่แลครูบา เทวะดาในราษี ฯ
เมื่อจะสวดจะออกเสียงระหว่างวรรคแทรกการเอื้อน ดังนี้
บาท ๑ สะ ธุ สะ(เอิง เอิง หึ เอ้ย) จะ(เอิง เอิง เอย)ขอไหว้(เอิง เอิง หึ เอ้ย)
พระ(เอิง เอิง เอย)ศรีไตร(เอ่อ หึ เออ หึ เอ้ย)สะ(เออ เอ๊ย)รนา(ชะเออ หึ เอิง เอิง เอย)
บาท ๒ พ่อแม่(เอิง เอิง หึ เอ้ย)แล(เอิง เอิง เอย)ครูบา(เอิง เอิง หึ เอ้ย)
เท(เอิง เอิง เอย)วดา(เอ่อ หึ เออ หึ เอ้ย)ใน(เออ เอ๊ย)ราศี(ชะ เออ หึ เอิง เอิง เอย)
ครั้นเมื่อจะสวดบทต่อไปก็แทรกลูกเอื้อนดังบทแรกโดยทำนองจะจบลงในหนึ่งบาทตามที่กล่าวไว้ข้างต้น
ตัวอย่างบทสวดโอ้เอ้วิหารรายทำนองยานี
ข้าเจ้าเอา ก ข เข้ามาต่อ ก กา มี
แก้ไขในเท่านี้ ดีมิดีอย่าตรีชาฯ
จะร่ำคำต่ไป พอฬ่อในกุมารา
ธระณีมีราชา เจ้าภาราสาวะถีฯ
ชื่อพระไชยสุริยา มีสุดามเหษี
ชื่อว่าสุมาลี อยู่บุรีไม่มีไภยฯ
ข้าเฝ้าเหล่าเสนา มีกิริยาอะฌาไศรย
พ่อค้ามาแต่ไกล ได้อาไศรยในพาราฯ
ไพรีฟ้าประชาชี ชาวบุรีก็ปรีดา
ทำไร่เขาไถนา ได้ข้าวปลาแลสาลีฯ
อยู่มาหมู่ข้าเฝ้า ก็หาเยาวนารี
ที่หน้าตาดีดี ทำมโหรีที่เคหาฯ
ค่ำเช้าเฝ้าสีซอ เข้าแต่หอล่อกามา
หาได้ให้ภริยา โลโภพาให้บ้าใจฯ
ไม่จำคำพระเจ้า เหไปเข้าภาษาไสย
ถือดีมีข้าไท ฉ้อแต่ไพร่ใส่ขื่อคาฯ
๒. ทำนองฉบัง
การสวดโอ้เอ้วิหารรายในทำนองฉบังหรือที่เรียกตามชนิดของคำประพันธ์ว่าทำนองกาพย์ฉบัง นั้นเป็นท่วงทำนองที่เนิบช้าลงมาอีก ซึ่งทำนองยานีจะเร็วสุด ทำนองฉบังจะเป็นทำนองกลางที่ไม่ช้าและเร็วเกินไป มีเอื้อนยาวและดยนจังหวะเร็วเพื่อความไพเราะสนุกสนาน มักแทรกคำเอื้อนว่า เออ หึ เอ่อ เอ้อ เอ๊ย/เอิ๊ง เอย/ฮะ เออ เอ่ย/ เอย / เออ เอ่อ เอ้อ เอ๊ย/ เอิ๊ง เอ่ย/
ตัวอย่าง
พระไชยสุริยาภูมี พาพระมเหษี
มาที่ในสำเภา
เมื่อจะสวดจะออกเสียงระหว่างวรรคแทรกการเอื้อน คือ
พระไชยสุริยา(เออ หึ เอ่อ เอ้อ เอ๊ย)ภูมี พาพระ(เอิ๊ง เอย)มเหสี
มาที่(ฮะ เออ เอ่ย)ในลำ(เอย เออ เอ่อ เอ้อ เอ๊ย)สำเภา (เอิ๊ง เอ่ย)
ครั้นเมื่อจะสวดบทต่อไปก็แทรกลูกเอื้อนเป็นตั้งบทแรกโดยทำนองจะจบลงในหนึ่งบทเท่านั้นเอง
ตัวอย่างบทสวดโอ้เอ้วิหารรายทำนองฉบัง
เข้าปลาหาไปไม่เบา นารีที่เยาว์
ก็เอาไปในเภตราฯ
เถ้าแก่ชาวแม่แซ่มา เสนีเสนา
ก็มาในลำสำเภาฯ
ตีม้าล่อฉ้อใบใส่เสา วายุพายุเพลา
สำเภาก็ใช้ใบไปฯ
เภตรามาในน้ำใส ค่ำเช้าเปล่าใจ
ที่ในมหาวารีฯ
พสุธาอาศัยไม่มี ราชานารี
อยู่ที่พระแกลแลดูฯ
ปลากระโห้โลมาราหู เหราปลาทู
มีอยู่ในน้ำคล่ำไปฯ
ราชาว้าเหว่หฤทัย วายุพาคลาไคล
มาในทะเลเอกาฯ
แลไปไม่ปะพสุธา เปล่าใจนัยนา
โพล้เพล้เวลาราตรีฯ
ราชาว่าแก่เสนี ใครรู้คดี
วารีนี้เท่าใดนาฯ
ข้าเฝ้าเล่าแก่ราชา ว่าพระมหา
วารีนี้ไซร้ใหญ่โต ฯ
ไหลมาแต่คอโค แผ่ไปใหญ่โต
มโหฬาร์ล้ำน้ำไหลฯ
บาลีมิได้แก้ไข ข้าพระเจ้าเข้าใจ
ผู้ใหญ่ผู้เฒ่าเล่ามา ฯ
ว่ามีพระยาสกุณา ใหญ่โตมโหฬาร์
กายาเท่าเขาคีรีฯ
๓. ทำนองสุรางคนางค์
การสวดโอ้เอ้วิหารรายในทำนองสุรางคนางค์หรือที่เรียกตามชนิดของคำประพันธ์ว่าทำนองกาพย์สุรางคนางค์ ๒๘ นั้นเป็นท่วงทำนองที่เนิบช้าที่สุด ซึ่งสร้างความไพเราะ ฟังแล้วรู้สึกสบายและให้อารมณ์เศร้า มีการเอื้อนสอกแทรกหลายที่ มักแทรกคำว่า/เอ่อ เอิง เอย /เฮ่อ เอ่อ เออ เอ่อ เออ เอ๊ย/ เฮอ/ เออ เอ่อ เอ๋ย/เอย/เออ เอ่อ เอ๋ย/เฮอ/
ตัวอย่าง
บทว่า
ส่วนสุมาลี วันทาสามี
เทวีอยู่งาน เฝ้าอยู่ดูแล
เหมือนแต่ก่อนกาล ให้พระภูบาล
สำราญวิญญาฯ
เมื่อสวดจะออกเสียงแทรกระหว่างวรรค ดังนี้
ส่วนสุ(เอ่อ เอิง เอย..เฮ่อ เอ่อ เออ เอ่อ เออ เอ๊ย) มาลี(เฮอ) วันทา(เออ เอ่อ เอ๋ย)สามี(เอย)
เทวี(เออ เอ่อ เอ๋ย) อยู่งาน(เฮอ) เฝ้าอยู่(เอิง เอย เอ๋ย)ดูแล(เอย)
เหมือนแต่(เออ เอ่อ เอ๋ย) ก่อนการ(เฮอ) ให้พระ(เอิง เอย เอ๋ย)ภูบาล(เอย)
สำราญ(เออ เอ่อ เอ๋ย) วิญญา(เฮอ)
ครั้นเมื่อจะสวดบทต่อไปให้สวดทำนองเดิมไม่ต้องขึ้นเอื้อนยาวเหมือนวรรคแรก เมื่อใกล้จะจบให้ทอดเสียงช้าลง
ตัวอย่างโอ้เอ้วิหารรายทำนองสุรางคนางค์
พระชวนนวลนอน เข็ญใจไม้ขอน เหมือนหมอนแม่นา ภูธรสอนมนต์ ให้บ่นภาวนา
เย็นค่ำร่ำว่า กันป่าภัยพาล ฯ
วันนั้นจันทร มีดารากร เป็นบริวาร เห็นสิ้นดินฟ้า ในป่าท่าธาร
มาลีคลี่บาน ใบก้านอรชรฯ
เย็นฉ่ำน้ำฟ้า ชื่นชะผกา วายุพาขจร สาระพันจันอิน รื่นกลิ่นเกสร
แตนต่อคล้อร่อน ว้าว่อนเวียนระวันฯ
จันทราคลาเคลื่อน กระเวนไพรไก่เถื่อน เตือนเพื่อนขานขัน ปู่เจ้าเขาเขิน กู่เกริ่นหากัน
สินธุพุลั่น ครื้นครั่นหวั่นไหวฯ
พระฟื้นตื่นนอน ไกลพระนคร สะท้อนฤทัย เช้าตรู่สุริยน ขึ้นพ้นเมรุไกร
มีกรรมจำไป ในป่าอารัญ ฯฯอ้างอิง
กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม. ๒๕๕๓. การสวดโอ้เอ้วิหารราย. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์
การเกษตรแห่งประเทศไทย
พิมล มองจันทร์. ๒๕๕๒. โอ้เอ้วิหารรายพระชัยสุริยา จากกาพย์สอนเป็นกลอนสวด. ค้นข้อมูวันที่ ๒๔
ทีมข่าวศิลปะวัฒนธรรม. ๒๕๕๔. ฟื้นฟูสวด “โอ้เอ้วิหารราย”. ค้นข้อมูลวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๕๔
